Các dấu hiệu cảnh báo ung thư da

Giống như nhiều chứng ung thư khác - bao gồm u hắc tố, ung thư biểu mô tế bào nền, và ung thư tế bào vảy – đều khởi phát như tổn thương tiền ung thư. Các tổn thương tiền ung thư này là những thay đổi ở da không ung thư nhưng có thể trở thành ung thư theo thời gian. Ước tính có 40% đến 50% người da trắng sống đến 65 tuổi sẽ bị ít nhất là một bệnh ung thư da nào đó. Hãy học cách nhận biết dấu hiệu cảnh báo sớm (dấu hiệu cảnh báo ban đầu). Ung thư da có thể chữa lành nếu được phát hiện và điều trị sớm.

Chứng dày sừng tuổi già (dày sừng do nắng)

Những đốm nhỏ đầy vảy này là do tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng gây nên, và thường thấy ở đầu, cổ, hoặc tay, nhưng có thể xuất hiện ở nơi khác nữa. Chúng có thể là những dấu hiệu cảnh báo ban đầu của chứng ung thư da, nhưng khó có thể nói được liệu một mảng da nào đó sẽ tiếp tục biến đổi theo thời gian và có trở thành ung thư hay không. Hầu hết là không, nhưng bác sĩ cũng khuyến nghị nên điều trị sớm để ngăn ngừa không cho ung thư da tế bào vảy phát triển. Người da trắng, tóc vàng hoe hoặc đỏ, mắt xanh dương hoặc xanh lá thường có nguy cơ ung thư da nhiều nhất.

Viêm môi do nắng

Liên quan đến chứng dày sừng tuổi già, viêm môi do nắng là chứng tiền ung thư thường xuất hiện ở môi dưới. Có thể xuất hiện nhiều đốm vảy hoặc môi thô ráp, xù xì kinh niên. Sưng môi, mất viền nổi giữa môi và da, và mất đường viền nổi của môi là những triệu chứng ít thấy hơn. Bệnh viêm môi do nắng có thể tiến triển thành ung thư tế bào vảy lây lan nếu không được chữa trị.

Sừng da

Sừng da xuất hiện như một khối u hình phễu lan rộng từ nền đỏ trên da. Mảng sừng da này được hình thành do chất sừng thu nhỏ (giống như prô-tê-in trong móng). Đây là một loại dày sừng do ánh nắng mặt trời đặc hiệu. Kích cỡ và hình dạng của khối u có thể thay đổi đáng kể, nhưng đa số đều có chiều dài vài mi-li-mét. Ung thư tế bào vảy cũng có thể xuất hiện trên nền da. Bệnh này thường xảy ra ở người già da sáng có tiền sử tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời.

Khi nào thì nốt ruồi trở thành vấn đề rắc rối?

Nốt ruồi (vết chàm) là khối u tế bào biểu bì tạo hắc tố lành tính – đây là những tế bào tạo sắc tố cho da. Mặc dù rất ít nốt ruồi bị ung thư, nhưng nhiều nốt ruồi bất thường hoặc không điển hình có thể phát triển thành u hắc tố qua thời gian. Các nốt ruồi “bình thường” có thể xuất hiện bằng phẳng hoặc u lồi hoặc có thể ban đầu là phẳng và trở nên u lồi theo thời gian. Bề mặt nốt ruồi thường là trơn nhẵn. Những nốt ruồi bình thường thường có hình tròn hoặc hình bầu dục và nhỏ hơn cục tẩy bút chì. Hầu hết các nốt ruồi đều xuất hiện thời thơ ấu hoặc giai đoạn đầu trưởng thành. Hiếm khi thấy nốt ruồi xuất hiện khi trưởng thành.

Nơvi loạn sản (nốt ruồi không điển hình)

Các nốt ruồi không điển hình không phải là ung thư, nhưng chúng có thể trở thành ung thư. Chúng có thể xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc với nắng hoặc những vùng da được bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời. Các nốt ruồi không điển hình lớn hơn và có hình dạng không đồng sđều hơn, kèm viền nhạt hoặc có khấc hình chữ V. Chúng có thể phẳng lì hoặc u lồi hoặc bề mặt trơn nhẵn hoặc xù xì. Chúng không có một màu nào cố định mà thường pha tạp màu sắc, bao gồm hồng, đỏ, nâu cam, và nâu.

Biết rõ về các chữ cái ABCDE

Hầu hết các nốt ruồi trên cơ thể người đều trông giống như nhau. Một nốt ruồi hoặc một nốt tàn nhang nào đó trông có vẻ khác lạ so với những nốt khác hoặc có đường kính lớn hơn cục tẩy bút chì hoặc có bất kỳ đặc tính ABCDE nào của u hắc tố đều nên được bác sĩ da liễu kiểm tra. Nó có thể bị ung thư đấy. ABCDE là những đặc điểm quan trọng để cho bác sĩ xem xét khi khám nốt ruồi hoặc những khối u trên da khác của bạn, vì vậy hãy nhận biết chúng ở những khung hình dưới đây nhé.

Nhận biết về các chữ cái ABCDE: “A” để chỉ tính không đối xứng

Tính bất đối xứng có nghĩa là một nửa nốt ruồi không cân xứng với nửa nốt ruồi còn lại. Các nốt ruồi bình thường lúc nào cũng đối xứng. Khi kiểm tra nốt ruồi hoặc tàn nhang, bạn nên mường tượng vẽ 1 đường thẳng ở giữa và so sánh 2 phần của chúng xem. Nếu 2 phần ấy trông có vẻ không giống nhau thì bạn nên nhờ bác sĩ da liễu kiểm tra nhé.

Nhận biết về các chữ cái ABCDE: “B” dùng để chỉ đường viền

Nếu đường viền hoặc gờ của một nốt ruồi nào đó rời rạc, không đều, nhạt màu, hoặc bất thường thì bạn nên nhờ bác sĩ da liễu kiểm tra. Các tổn thương u hắc tố thường có viền không đều như thế.

Nhận biết về các chữ cái ABCDE: “C” dùng để chỉ màu sắc

Một nốt ruồi nào đó không đồng màu khắp bề mặt hoặc chuyển màu nâu cam, nâu, đen, xanh dương, trắng, hay đỏ đều là khả nghi hết. Các nốt ruồi bình thường thường chỉ có một sắc thái duy nhất. Nốt ruồi có nhiều sắc thái hoặc bị nhạt màu hoặc chuyển sang đậm màu hơn nên được bác sĩ kiểm tra.

Nhận biết về các chữ cái ABCDE: “D” dùng để chỉ đường kính

Nốt ruồi bị nghi ngờ là ung thư nếu đường kính của nó lớn hơn cục tẩy bút chì. Nốt ruồi lành tính thường có đường kính nhỏ hơn 6 mi-li-mét.

Nhận biết về các chữ cái ABCDE: “E” dùng để chỉ sự tiến triển

Nốt ruồi tiến triển – teo nhỏ lại, phát triển lớn ra, thay đổi màu sắc,  bắt đầu ngứa hoặc xuất huyết thì bạn nên đi khám. Nếu một phần nốt ruồi có vẻ bị nhô lên, hoặc lồi lên khỏi bề mặt da thì bạn nên đến khám bác sĩ. Những tổn thương u hắc tố thường phình to ra hoặc thay đổi về độ cao nhanh chóng.

Các bí quyết kiểm tra sàng lọc nốt ruồi để phát hiện ung thư

Bạn nên kiểm tra da của mình thường xuyên. Vị trí xuất hiện u hắc tố thường thấy ở nam là trên lưng, và ở nữ là ống quyển. Nhưng bạn nên kiểm tra toàn bộ cơ thể mình để phát hiện nốt ruồi hoặc các đốm nghi ngờ mỗi tháng 1 lần. Trước tiên là ở đầu và kiểm tra dần xuống. Hãy kiểm tra ở những vùng “kín”: giữa ngón tay và ngón chân, háng, lòng bàn chân, phía sau của đầu gối. Bên cạnh đó, bạn cũng nên kiểm tra da đầu và cổ để phát hiện nốt ruồi. Hãy dùng một chiếc gương cầm tay và nhờ một người thân nào đó trong gia đình giúp bạn quan sát những vùng ấy. Bạn nên đặc biệt đặt dấu hỏi nghi ngờ một nốt ruồi mới nào đó. Hãy chụp hình các nốt ruồi và ghi lại ngày tháng nhằm giúp bạn có thể theo dõi được biến đổi của chúng. Bạn nên để ý đặc biệt đến các nốt ruồi nếu mình đang ở tuổi thanh thiếu niên, đang có thai, hoặc sắp mãn kinh, đây lúc mà nồng độ hoóc-môn của bạn có thể tăng cao.

Nốt ruồi được đánh giá như thế nào?

Nếu phát hiện ra một nốt ruồi hoặc một đốm nào đó có bất kỳ dấu hiệu ABCDE nào của chứng u hắc tố - hoặc một nốt ruồi/ một đốm nào đau nhức, ngứa, rỉ nước, có vảy, không lành hoặc bên ngoài nốt ruồi ấy bị ửng đỏ hoặc sưng to lên thì bạn nên đến khám bác sĩ. Bác sĩ có thể cần lấy một mẫu mô ở nốt ruồi đó và làm sinh thiết. Nếu bác sĩ phát hiện ra ung thư thì toàn bộ nốt ruồi hoặc đường mép của vùng da bình thường quanh đó cũng sẽ bị cắt bỏ đi và vết thương sẽ được khâu kín lại. Bên cạnh đó, cũng có thể cần thêm biện pháp điều trị khác. 

Tác nhân đầu tiên gây ung thư da

Chứng u hắc sắc ác tính, nhất là ở những giai đoạn sau, thường nghiêm trọng và khó trị. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể làm tăng tỉ lệ sống sót. Các loại ung thư da không u hắc tố gồm ung thư biểu mô tế bào nền và ung thư tế bào vảy. Cả 2 đều rất phổ biến và hầu như lúc nào cũng được chữa lành khi được phát hiện sớm và được điều trị. Người đã từng bị ung thư da một lần thì cũng có nguy cơ bị tái phát; những bệnh nhân này nên kiểm tra da ít nhất là mỗi năm 1 lần.  

U hắc tố

U hắc tố không phổ biến như nhiều loại ung thư da khác, nhưng đây là chứng bệnh nguy hiểm nhất và có thể gây chết người. Các dấu hiệu có thể xảy ra của chứng u hắc tố bao gồm thay đổi hình dạng của nốt ruồi hoặc vùng có sắc tố. Bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ khi nốt ruồi cua rmình thay đổi về kích cỡ, hình dạng, hoặc màu sắc, có viền không đều, lẫn tạp màu sắc, không đối xứng, hoặc ngứa, rỉ nước, hoặc chảy máu.

Ung thư tế bào vảy

Chứng ung thư da không u hắc tố này có thể xảy ra như một bướu u nhỏ cứng đỏ – đây là khối u có vảy thường chảy máu hoặc đóng mày (đóng vảy), hoặc là một vết loét không lành. Bướu u này thường xuất hiện nhiều nhất trên mũi, trán, tai, môi dưới, tay, và các vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời khác của cơ thể. Ung thư tế bào vảy có thể chữa lành nếu được phát hiện và điều trị sớm. Nếu bệnh ung thư da đã đến giai đoạn cao hơn thì phương pháp điều trị sẽ tuỳ thuộc vào giai đoạn của ung thư.

Bệnh Bowen

Bệnh Bowen còn được gọi là ung thư tế bào vảy “đúng chỗ.” Đây là loại ung thư da phát tán ra ngoài trên bề mặt da. Ngược lại, ung thư tế bào vảy “di căn” có thể phát triển vào bên trong và lan sang nội tạng của cơ thể. Bệnh Bowen trông như các mảng đỏ, đầy vảy có thể có mày cứng; người ta cũng hay nhìn nhầm là ban, chàm, nấm, hoặc bệnh vảy nến.

Ung thư biểu mô tế bào nền

Ung thư biểu mô tế bào nền là chứng ung thư da thường thấy nhất và dễ trị nhất. Vì ung thư biểu mô tế bào nền phát tán từ từ, nên nó xảy ra chủ yếu ở người lớn. Bướu u tế bào nền có thể xuất hiện nhiều dạng, gồm bướu có màu trắng ngọc trai hoặc màu sáp, thường nhìn thấy được các mạch máu nhỏ trong đó, trên tai, cổ, hoặc mặt. Các khối u cũng có thể xuất hiện như mảng láng phẳng, có vảy, màu nâu hoặc màu thịt trên lưng hoặc ngực, hoặc trường hợp hiếm thấy hơn, là sẹo trắng, nhợt nhạt .

Các chứng ung thư da ít thấy hơn

Nhiều loại ung thư da hiếm thấy gồm ung thư mô liên kết, chủ yếu là ở người có hệ miễn dịch yếu; ung thư biểu mô tuyến bã nhờn, đây là chứng ung thư lây lan nhanh khởi phát ở các tuyến nhờn trên da; và ung thư biểu mô tế bào Merkel, thường thấy ở những vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ở  đầu, cổ, tay, và chân nhưng thường lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

Đối tượng bị ung thư da là ai, và vì sao lại  bị ung thư da?

Việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là nguyên nhân chính gây ung thư da. Tiếp xúc với những yếu tố nguy hiểm của môi trường, liệu pháp xạ trị, và còn có cả di truyền nữa cũng có thể gây ung thư da. Mặc dù ai cũng có thể mắc chứng bệnh này, nhưng nguy cơ cao nhất là ở những người:

* Có da sáng hoặc có màu mắt nhạt

* Có nhiều nốt ruồi lớn và hình dạng không đều

* Có tiền sử gia đình mắc chứng ung thư da

* Trước đây tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều hoặc bị rám nắng dữ dội

* Sống ở vùng cao hoặc sống ở vùng có nắng quanh năm

* Đã được điều trị bằng xạ trị

Làm giảm nguy cơ ung thư da của bạn

Bạn nên hạn chế tiếp xúc với tia tử ngoại của mặt trời, nhất là từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều – đó là lúc nắng gay gắt nhất. Khi đi ra ngoài, bạn nên thoa kem chống nắng đầy đủ (đừng quên vùng môi và tai nhé!), hãy đội mũ và mang kính mát, và mặc quần áo kín vào. Và xin nhớ là nếu phát hiện bất kỳ thay đổi nào trên da chẳng hạn như xuất hiện bướu u mới, nốt ruồi thay đổi về hình dạng, hoặc một vết loét nào đó không thể chữa lành thì bạn nên đến khám bác sĩ ngay tức khắc nhé.