Có thể là một người thân nào đó trong gia đình bạn bị viêm gan do vi-rút. Hoặc có thể là mới đây bạn thấy mẩu tin vắn về một nhân vật nổi tiếng nào đó bị viêm gan siêu vi A hoặc viêm gan siêu vi B. Bất kể là lý do gì đi nữa thì bạn cũng muốn biết thông tin về bệnh do vi-rút gây ra mà có lẽ là bạn chưa từng nghĩ nhiều về nó. Viêm gan do vi-rút là gì? Bạn có nguy cơ mắc bệnh không? Bạn có cần chủng ngừa vắc-xin viêm gan gan do vi-rút không?

Viêm gan siêu vi A và viêm gan siêu vi B là bệnh gan

Viêm gan siêu vi A và viêm gan siêu vi B có thể lây lan từ người này sang người khác, dù bằng nhiều cách khác nhau. Cả hai đều có những triệu chứng tương tự nhau, gồm đau bụng, sốt, mệt mỏi, đau khớp, và vàng da (vàng da và vàng tròng trắng mắt).

Số ca nhiễm viêm gan siêu vi A đã giảm 90% và viêm gan siêu vi B đã giảm 80% trong hơn 20 năm qua ở Hoa Kỳ. Các chuyên gia sức khỏe cho rằng nỗ lực chủng ngừa đã làm giảm tỉ lệ bệnh nhân bị nhiễm trùng này.  

Bệnh viêm gan lây lan như thế nào

Viêm gan siêu vi A: Ở Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 20.000 người bị nhiễm viêm gan siêu vi A. Vi-rút viêm gan siêu vi A có trong phân của người bệnh. Loại vi-rút này được phát tán qua nước hoặc thức ăn bị nhiễm bẩn hoặc bằng một số kiểu quan hệ tình dục nào đó.

Trẻ nhỏ bị viêm gan siêu vi A thường không biểu hiện triệu chứng gì, vì  vậy chúng có thể mang vi-rút và không hề biết mình bị nhiễm bệnh. Tuy nhiên, vi-rút cũng có thể phát tán một cách dễ dàng. May mắn là hiện tại tất cả trẻ em đều được chủng ngừa viêm gan siêu vi A định kỳ.

Hầu hết bệnh nhân bị viêm gan siêu vi A đều có thể phục hồi hoàn toàn trong vòng từ 2 tuần đến 6 tháng và không làm tổn thương gan. Trong những trường hợp hiếm thấy, bệnh viêm gan siêu vi A có thể gây suy gan và thậm chí còn làm tử vong ở người già hoặc người bị bệnh gan tiềm ẩn.

Viêm gan siêu vi B: Mỗi năm ở Hoa Kỳ có khoảng 40.000 người bị nhiễm viêm gan siêu vi B. Viêm gan cấp tính kéo dài từ một vài tuần đến một vài tháng. Nhiều bệnh nhân có thể diệt hết được vi-rút và giữ được tình trạng “sạch” vi-rút (không có vi-rút) sau giai đoạn cấp. Tuy nhiên, đối với nhiều người khác thì vi-rút vẫn còn tồn tại trong cơ thể, và phát triển chứng viêm gan siêu vi B mãn tính, đây là bệnh nguy hiểm, kéo dài suốt cả cuộc đời. Ở Mỹ, có khoảng 1,2 triệu người bị viêm gan siêu vi B mãn tính. Đối với những bệnh nhân này thì có khoảng từ 15 đến 25% sẽ phát triển nhiều vấn đề nguy hiểm đến sức khỏe hơn, chẳng hạn như tổn thương gan, xơ gan, suy gan, và ung thư gan, và một số người tử vong do bệnh liên quan đến viêm gan siêu vi B.

Viêm gan siêu vi B có thể lây lan từ người này sang người kia qua máu, tinh dịch, hoặc các chất dịch cơ thể khác của người bệnh. Ở Mỹ, bệnh này lây qua đường tình dục là thường thấy nhất. Bên cạnh đó, nó còn có thể lây lan bằng cách sử dụng chung kim tiêm hoặc các dụng cụ tiêm chích ma tuý khác. Ngoài ra, mẹ cũng có thể truyền bệnh sang cho con trong lúc sinh nở.

Bệnh viêm gan siêu vi B không lây qua nước nhiễm bẩn, qua thức ăn, các dụng cụ nấu nướng hoặc dụng cụ ăn uống, hoặc bằng cách cho con bú mẹ, ho, hắt hơi, hoặc tiếp xúc gần gũi như hôn hít và ôm ấp.

Vắc-xin ngừa viêm gan siêu vi A và viêm gan siêu vi B

Hệ miễn dịch của chúng ta có nhiệm vụ kháng vật thể lạ xâm nhập vào cơ thể mỗi ngày, như khi chúng ta bị vi-rút cảm lạnh xâm nhập chẳng hạn. Trong trường hợp như thế này, cơ thể chúng ta tăng cường sức đề kháng chống lại loại vi-rút cụ thể đó. Điều này có nghĩa là cơ thể chúng ta sẽ chống lại vi-rút nếu tiếp xúc với nó lần sau.

Vắc-xin cũng có tác dụng bảo vệ tương tự như thế. Tuy nhiên, lợi ích của chủng ngừa là bạn không cần phải bị bệnh thì cơ thể mới có thể kháng được bệnh.

Bác sĩ y khoa Gregory Poland, giám đốc Nhóm Nghiên cứu Vắc-xin của Bệnh viện Mayo giải thích chủng ngừa viêm gan chứa một lượng nhỏ vi-rút bất hoạt . Khi được tiêm một liều vắc-xin thì các tế bào miễn dịch của bạn sẽ phản ứng bằng cách tăng cường miễn dịch kháng lại vi-rút. Sức miễn dịch này kéo dài trong một thời gian dài.

Vắc-xin ngừa viêm gan siêu vi A thường được tiêm 2 mũi và vắc-xin ngừa viêm gan siêu vi B được tiêm thành một loạt 3 mũi. Các tác dụng phụ thường thấy nhất là vùng tiêm bị ửng đỏ và đau nhức.

Để bảo vệ khỏi các loại vi-rút này lâu dài, điều quan trọng là phải nên tiêm đủ tất cả các mũi theo lịch. Tuy nhiên, nếu bạn đã tiêm 1 mũi và không tiêm lại các mũi khác thì cũng chưa muộn để có thể tiêm lại kịp theo đâu.

Bác sĩ Poland cho biết “Bất kể khoảng cách giữa các liều tiêm là bao lâu đi nữa thì bạn cũng đừng bao giờ bắt đầu các mũi tiêm trở lại.” “Bạn chỉ nên khởi hành lại ở nơi bạn dừng thôi. Vì vậy cho dù là một ai đó đã tiêm liều đầu cách đây 5 năm thì chúng ta cũng sẽ bắt đầu với liều tiêm lần thứ hai.”

Đối tượng nào nên chủng ngừa viêm gan?

Từ khi những vắc-xin được ra đời lần đầu tiên thì vắc-xin ngừa viêm gan siêu vi A và viêm gan siêu vi B đã trở thành một phần trong lịch chủng ngừa định kỳ của trẻ nhỏ. Chúng không được xem là chủng ngừa định kỳ cho người lớn.

Bác sĩ Poland cho hay “Khi bàn về người lớn, tôi sẽ nói “được”, hãy chủng ngừa nếu thuộc một trong những yếu tố nguy hiểm này.” “Nếu nằm ngoài các yếu tố nguy hiểm này thì nguy cơ của họ là rất thấp, không có lý do nào thuyết phục để có thể chích ngừa cả.” 

Người có nguy cơ bị viêm gan siêu vi A gồm:

* Người đi du lịch đến hoặc đang làm việc ở những nơi mà bệnh viêm gan siêu vi A đang lan tràn nhiều hơn.

* Người có công việc phải tiếp xúc với bệnh viêm gan siêu vi A tiềm ẩn, chẳng hạn như người làm việc với vi-rút viêm gan siêu vi A trong các phòng thí nghiệm nghiên cứu.

* Người bị bệnh gan mãn tính

* Người sử dụng chất kích thích, tiêm chích hoặc không tiêm chích đều phải nên chủng ngừa viêm gan siêu vi A

* Nam giới quan hệ tình dục đồng tính

Người có nguy cơ viêm gan siêu vi B gồm:

* Người đi du lịch đến hoặc đang làm việc ở những nơi mà bệnh viêm gan siêu vi B đang lan tràn nhiều hơn.

* Nhân viên chăm sóc y tế và những đối tượng khác có công việc phải tiếp xúc với máu người

* Người bị nhiễm HIV, bị bệnh thận giai đoạn cuối, hoặc bị bệnh gan mãn tính

* Người sống cùng với bệnh nhân bị viêm gan siêu vi B

* Người tiêm chất kích thích

* Người quan hệ tình dục bừa bãi với nhiều người khác

* Người bị bệnh lây truyền qua đường tình dục

* Nam giới quan hệ tình dục đồng tính

* Bạn tình của bệnh nhân bị viêm gan siêu vi B

Bác sĩ Poland cũng khuyến nghị người dân ở nước có bệnh viêm gan siêu vi A và/hoặc viêm gan siêu vi B đang lan tràn cũng nên chủng ngừa những bệnh này.

Tính an toàn của vắc-xin ngừa viêm gan

Vắc-xin viêm gan đã được chủng ngừa cho hàng triệu người trên khắp thế giới mà không hề có một bằng chứng nào nói về các tác dụng phụ nguy hiểm của chúng cả. Bác sĩ Poland cho hay “Các loại vắc-xin đó rất an toàn, và cực kỳ công hiệu.”

Nếu không dám khẳng định liệu có nên chủng ngừa vắc-xin viêm gan hay không, bạn nên nói chuyện với bác sĩ về những mối quan tâm đặc biệt của mình.