Sự thật về chứng ợ nóng (ợ chua)
Mặc dù có tên là vậy, nhưng chứng ợ nóng (ợ chua) không liên quan gì đến tim mạch cả (dẫu cũng có một số triệu chứng tương tự như đau tim). Ợ nóng (ợ chua) là hiện tượng thực quản bị kích thích do a-xít trào ngược (chảy ngược lên) từ dạ dày. Ợ nóng (ợ chua) cũng là một triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày-thực quản nguy hiểm hơn nhiều, hoặc gọi là GERD.
Khi nuốt, thức ăn xuống cổ họng và đi qua thực quản rồi đến dạ dày. Thông thường thì van cơ được gọi là cơ thắt thực quản dưới (LES) mở ra để cho thức ăn vào được dạ dày (hoặc giúp ợ hơi); sau đó nó đóng lại. Và rồi dạ dày tiết ra những loại a-xit mạnh nhằm giúp thực hiện quá trình tiêu hoá thức ăn. Nhưng nếu cơ thắt thực quản dưới mở ra quá nhiều lần hoặc không đóng lại kín đủ, thì axit trong dạ dày có thể trào ngược hoặc thấm vào (rỉ qua) thực quản, làm tổn thương đến thực quản và gây ra cảm giác nóng rát mà chúng ta biết đó là chứng ợ nóng (ợ chua).
Axit dạ dày trong thực quản không những có thể gây ra ợ nóng (ợ chua) mà còn có thể gây ung loét, chẹt (hẹp) thực quản, và cả ung thư thực quản nữa.
Hầu hết người ta đều bị ợ nóng (ợ chua) vào một thời điểm nào đó. Hiệp hội Tiêu hoá Mỹ cho biết có trên 60 triệu người Mỹ bị các triệu chứng ợ nóng (ợ chua)/ GERD ít nhất mỗi tháng một lần. Mặc dù có cảm giác khó chịu, không thoải mái nhưng chứng bệnh này thường không gây ra vấn đề nguy hiểm nào đối với sức khỏe ở hầu hết mọi người.
Tuy nhiên, nếu các triệu chứng ợ nóng (ợ chua) xảy ra thường xuyên và dai dẳng thì đây có thể là dấu hiệu của một vấn đề nguy hiểm hơn, chẳng hạn như bệnh trào ngược dạ dày-thực quản (GERD). GERD là chứng trào ngược axit vào thực quản mãn tính. Nếu không được điều trị thì chứng bệnh này có thể gây ra một loạt các biến chứng, chẳng hạn như viêm thực quản, loét thực quản, khàn đục giọng, bệnh phổi mãn tính, và bệnh Barrett thực quản (tình trạng biến đổi niêm mạc thực quản làm tăng nguy cơ bị ung thư thực quản).
Các triệu chứng ợ nóng (ợ chua)
Ợ nóng (ợ chua) có một vài triệu chứng, bao gồm:
* Cảm giác nóng rát trong ngực ngay phía sau xương ức xảy ra sau khi ăn và kéo dài từ một vài phút đến một vài tiếng đồng hồ.
* Đau ngực, nhất là sau khi gập người xuống, nằm xuống, hoặc ăn.
* Nóng rát ở cổ họng – hoặc nóng, chua, hoặc dịch có vị mặn sau họng.
* Khó nuốt.
* Cảm giác giống như thức ăn “bị vướng” giữa cổ họng hoặc giữa ngực.
Thông thường thì bạn chỉ cần thuật lại những triệu chứng này cho bác sĩ nghe để chẩn đoán chứng ợ nóng (ợ chua). Tuy nhiên, bác sĩ có thể thực hiện thêm nhiều xét nghiệm đặc biệt chẳng hạn như nội soi hoặc theo dõi độ pH để xác định mức độ trầm trọng của bệnh hoặc để theo dõi phương pháp điều trị của bạn.
Các nguyên nhân gây ra ợ nóng (ợ chua)
Nhiều yếu tố về lối sống và chế độ ăn uống khác nhau có thể góp phần gây nên chứng ợ nóng (ợ chua) bằng cách làm giãn cơ thắt thực quản dưới và làm cho nó hở ra, làm tăng lượng axit trong dạ dày, đồng thời cũng làm tăng áp lực dạ dày, hoặc bằng cách làm cho thực quản trở nên nhạy cảm hơn với các loại axit mạnh. Những yếu tố này bao gồm:
Các thói quen ăn uống
* Ăn quá no.
* Ăn một số loại thức ăn nào đó, như hành, sô-cô-la, bạc hà cay, thức ăn nhiều chất béo hoặc thức ăn nhiều gia vị, những trái cây họ cam, tỏi, và cà chua hoặc các sản phẩm làm từ cà chua.
* Uống một số loại thức uống nào đó, như nước ép cam quýt, bia rượu, các thức uống chứa cà-phê-in, và các thức uống có ga.
* Ăn trước giờ ngủ.
Các thói quen về lối sống
* Béo phì
* Hút thuốc
* Mặc quần áo ôm khít hoặc mang dây thắt lưng chật
* Nằm hoặc gập người xuống, nhất là sau khi ăn xong
* Stress
Các nguyên nhân về y học
* Mang thai.
* Phình giãn một phần nào đó trong dạ dày vào khoang ngực, đây cũng được gọi là chứng thoát vị khe.
* GERD (trào ngược dạ dày-thực quản).
* Sử dụng một số loại thuốc nào đó, nhất là một số thuốc kháng sinh và aspirin.
Điều trị chứng ợ nóng (ợ chua)
Việc điều trị chứng ợ nóng (ợ chua) cần phải điều chỉnh lối sống, cần phải có thuốc và có thể cần phải phẫu thuật nếu tình trạng ợ nóng (ợ chua) do GERD (trào ngược dạ dày-thực quản) hoặc do chứng thoát vị khe gây ra.
Bí quyết giúp làm giảm các triệu chứng ợ nóng (ợ chua)
* Nâng đầu giường lên cao chừng 6 in-sơ để trọng lực giữ được axit trong dạ dày. (Bạn đừng nên sử dụng hàng đống gối bởi điều này sẽ làm cho người bạn ở tư thế gập thực sự làm cho bệnh càng tệ hại hơn do làm tăng áp lực đè lên bụng.)
* Nên ăn trước khi nằm ít nhất là từ 3 đến 4 tiếng đồng hồ và nên tránh ăn vặt vào giờ ngủ.
* Nên ăn nhiều bữa nhỏ hơn.
* Nên duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh để không phải chịu áp lực không cần thiết trong bụng do dư cân gây ra.
* Nên hạn chế ăn những thức ăn nhiều chất béo, sô-cô-la, bạc hà cay, cà phê, trà, cô-la, và bia rượu – tất cả những thức ăn đó có thể làm cho cơ thắt thực quản dưới giãn ra – kể cả cà chua và các loại trái cây hoặc nước ép họ cam, góp phần gây thêm nhiều axit có thể kích thích thực quản.
* Nên bỏ thuốc lá – thuốc lá cũng làm giãn cơ thắt thực quản dưới.
* Mặc áo quần rộng rãi và mang dây thắt lưng thoải mái.
Chứng ợ nóng (ợ chua) có thể được điều trị bằng thuốc. Thuốc trị ợ nóng (ợ chua) có thể là thuốc mua tự do không theo toa hoặc thuốc theo toa của bác sĩ.
Điều trị ợ nóng (ợ chua) bằng thuốc mua tự do không theo toa
* Thuốc làm giảm axit trong dạ dày. Những loại thuốc này có tác dụng làm trung hoà axit dư thừa trong dạ dày để làm giảm ợ nóng (ợ chua), dạ dày chua, khó tiêu axit, và khó chịu trong dạ dày. Chúng đôi khi cũng được khuyến nghị nên sử dụng để làm giảm đau do loét. Một số loại thuốc làm giảm axit trong dạ dày này cũng chứa simethicone, đây là thành phần giúp thải được lượng hơi dư thừa. Một số ví dụ về thuốc này gồm: Tums, Rolaids, và Maalox. Bạn nên sử dụng đúng chính xác theo chỉ định của bác sĩ, hoặc theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Nếu đang sử dụng thuốc viên, bạn nên nhau kỹ trước khi nuốt để có tác dụng nhanh hơn. Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra khi dùng thuốc quá liều hoặc lạm dụng thuốc. Những tác dụng phụ này bao gồm táo bón, tiêu chảy, phân đổi màu và co thắt bao tử.
* Thuốc ngăn tiết axit: Những loại thuốc này có tác dụng làm giảm ợ nóng (ợ chua), khó tiêu axit, và dạ dày chua, và có bán mà không cần phải kê toa. Pepcid AC, Tagamet HB, Zantac 75, Axid AR, và Prilosec OTC là những ví dụ của thuốc ngăn tiết axit có thể mua tự do không theo toa. Những thuốc này có tác dụng bằng cách làm giảm tiết axit trong dạ dày. Bạn nên sử dụng những thuốc này theo chỉ dẫn ghi trên bao bì, hoặc theo lời khuyên của bác sĩ. Bên cạnh đó bạn cũng cần nên thông báo ngay cho bác sĩ biết về bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào có thể xảy ra gồm tình trạng mơ hồ, nhầm lẫn, căng ngực, chảy máu, đau họng, sốt, nhịp tim không đều, ốm yếu, và mệt mỏi bất thường. Một số tác dụng phụ ít nguy hiểm hơn khác gồm nhức đầu nhẹ, chóng mặt và tiêu chảy, thường chỉ là tạm thời và có thể sẽ tự hết.
Người bị các triệu chứng ợ nóng (ợ chua) trầm trọng hơn không giảm khi sử dụng những loại thuốc này hoặc đã sử dụng thuốc trên 2 tuần nên liên hệ với bác sĩ. Họ có thể cần đến thuốc theo toa của bác sĩ.
Điều trị chứng ợ nóng (ợ chua) bằng thuốc theo toa
* H2 Blockers. Thuốc ngăn tiết Histamine-2 (H2) chẳng hạn như Pepcid, Tagamet, Zantac, và Axid có tác dụng bằng cách làm giảm tiết axit trong dạ dày. Các dạng thuốc theo toa này (thường chứa liều lượng cao hơn thuốc mua tự do không theo toa) thường có thể làm giảm ợ nóng (ợ chua) và chữa lành chứng trào ngược dạ dày-thực quản (GERD). Chúng cũng có thể được sử dụng để chữa các bệnh khác khi được bác sĩ kê toa.
* Thuốc ức chế bơm proton. Tuỳ thuộc vào nguyên nhân vấn đề của bạn mà bác sĩ có thể kê toa ngăn tiết axit hiệu quả hơn thuốc ngăn tiết H2, đây là họ hàng của những loại thuốc mà bác sĩ gọi là chất ức chế bơm proton, hoặc có thể gọi tắt là PPIs. Chúng bao gồm: Prilosec, Prevacid, Aciphex, Protonix, và Nexium. Sản phẩm PPI khác kết hợp Prilosec với bi-các-bô-nát na-tri (Zegerid).
* Thuốc hỗ trợ nhu động. Những thuốc hỗ trợ nhu động có tác dụng bằng cách làm tăng tốc quá trình tiêu hoá, ngăn không cho axit ở lại trong dạ dày quá lâu, và làm mạnh thêm cơ thắt thực quản dưới, làm giảm trào ngược trở lại thực quản. Người ta đôi khi cũng sử dụng Reglan để điều trị ợ nóng (ợ chua) liên quan đến trào ngược dạ dày-thực quản (GERD). Một số tác dụng phụ của Reglan có thể gồm buồn ngủ, mệt mỏi, tiêu chảy, bứt rứt, và khó cử động. Một loại thuốc hỗ trợ nhu động khác là Propulsid – bị tẩy khỏi thị trường năm 2000 bởi nó gây rối loạn nhịp tim nghiêm trọng (nhịp tim bất thường) ở một số nguời.
Hầu hết bệnh nhân đều có thể được điều trị thành công bằng các loại thuốc này. Chỉ một vài người cần phải được phẫu thuật mới có thể điều chỉnh được tình trạng rối loạn đó.
Chứng ợ nóng (ợ chua) cần phải được phẫu thuật khi nào?
Phẫu thuật điều trị chứng trào ngược dạ dày-thực quản có thể trở nên cần thiết:
* Khi phương pháp điều trị bằng thuốc không làm giảm các triệu chứng.
* Khi cơ thắt không hoạt động được tốt.
* Khi ung thư thực quản do chứng trào ngược dạ dày-thực quản mãn tính mà ra.