Ý tưởng các nền kinh tế khu vực sử dụng đồng Euro cùng nhau phát hành các trái phiếu đại diện cho tất cả 17 quốc gia thành viên đang không ngừng gia tăng trong những ngày gần đây.

Và ý tưởng ấy được một số người tương đối có ảnh hưởng ủng hộ. Chẳng hạn, nhà đầu tư tỷ phú George Soros đã phát biểu rằng các trái phiếu có thể là một biện pháp hữu hiệu để giảm chi phí vay mượn của những quốc gia mắc nợ nhiều, trong khi Bộ trưởng Bộ tài chính Ý Giulio Tremonti lại mô tả chúng là “giải pháp chính” cho cuộc khủng hoảng nợ.

Nhưng những ý kiến thực sự có tầm ảnh hưởng như vậy không nhiều.

Chính phủ Đức cho rằng các trái phiếu châu Âu phát hành ngay tại thời điểm này “không hợp lý chút nào”, hãy cứ để mỗi quốc gia thành viên thực hiện những chính sách kinh tế của riêng họ. Người ta còn lo ngại việc phát hành những trái phiếu như vậy có thể giảm sự quyết tâm cân đối ngân sách của các chính phủ mắc nợ nhiều.

Nhưng trái phiếu châu Âu, và trái phiếu chính phủ dựa vào đó để phát hành (dĩ nhiên cần nhớ rằng các trái phiếu châu Âu trên thực tế chưa tồn tại lúc này) là gì?

Trái phiếu chính phủ là gì?

Các chính phủ mượn tiền bằng cách bán chứng khoán được gọi là trái phiếu cho nhà đầu tư. Để đổi lấy tiền của nhà đầu tư, chính phủ ấy cam kết trả một mức lãi suất cố định suốt một khoảng thời gian nhất định – ví dụ 4% mỗi năm trong 10 năm. Khi kết thúc khoảng thời gian đó, nhà đầu tư được hoàn trả số tiền họ đã bỏ ra lúc đầu, huỷ khoản nợ chính phủ đặc biệt kia. Trái phiếu chính phủ xưa nay được xem là những khoản đầu tư dài hạn vô cùng an toàn và được các quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm và ngân hàng, cũng như những nhà đầu tư cá nhân nắm giữ. Chúng là một biện pháp cực kỳ quan trọng để các nước huy vốn.

Vậy trái phiếu châu Âu là gì?

Một trái phiếu châu Âu sẽ hoạt động giống hệt như một trái phiếu chính phủ, ngoại trừ việc tất cả 17 quốc gia thành viên khu vực sử dụng đồng Euro sẽ cùng bảo đảm số nợ đó chứ không phải một chính phủ riêng rẽ.

Thị trường trái phiếu là gì?

Khi một trái phiếu được phát hành xong – và chính phủ đã có tiền – nhà đầu tư có thể nắm giữ và thu lãi mỗi năm đến thời điểm trái phiếu có thể hoàn trả. Nhưng các nhà đầu tư cũng có thể bán trái phiếu đó trên thị trường tài chính. Giá trái phiếu sẽ dao động khi có ý kiến cho rằng lãi suất sẽ thay đổi. Chẳng hạn, nếu các thị trường tin là lãi suất sẽ tăng mạnh, thì giá trị một trái phiếu trả lãi suất cố định 4% trong 10 năm nữa sẽ giảm xuống. Giá trái phiếu cũng sẽ giảm nếu nhà đầu tư cho rằng có rủi ro là chính phủ phát hành trái phiếu đó không thể thanh toán tiền lãi hàng năm hoặc hoàn trả đầy đủ tiền gốc khi đáo hạn – và đây chính là những lo sợ gần đây đã làm cho giá trái phiếu của Ai-len xuống.

Mức sinh lời của trái phiếu là gì?

Cái này nghe có vẻ rắc rối, nhưng không phải vậy! Mức sinh lời là lợi nhuận nhà đầu tư thu về do mua trái phiếu theo giá thị trường ngày hôm nay. Ví dụ, một trái phiếu chính phủ nọ bán với giá 100 euros, trả lãi suất hàng năm 4%, hoặc 4 euros mỗi năm. Mức sinh lời là 4%. Nhưng sau đó giá thị trường của trái phiếu giảm xuống còn 50 euros. Tiền trả lãi (lãi suất) vẫn là 4 euros mỗi năm. Như vậy với một khoản đầu tư 50 euros nhà đầu tư có thể thu về số tiền trả hàng năm là 4 euros, có nghĩa là lợi nhuận hoặc “mức sinh lợi” là 8%. Các nhà phân tích thị trường thường viện dẫn các mức sinh lợi của trái phiếu hơn là giá cả của chúng. Điều quan trọng cần nhớ là tin xấu làm giá trái phiếu giảm, mà đưa mức sinh lợi trái phiếu tăng lên.

Tại sao thị trường trái phiếu có vai trò quan trọng?

Vì chúng quyết định chi phí chính phủ bỏ ra để mượn tiền. Khi một chính phủ muốn huy động nhiều tiền mới hơn họ phát hành các trái phiếu mới. Nhưng những trái phiếu đó phải trả lãi suất hàng năm mà sát với mức sinh lợi hiện tại của trái phiếu đã phát hành sớm hơn và hiện đang được giao dịch trên thị trường (xem bên trên). Vì thế nếu một cuộc khủng hoảng lòng tin đẩy mức sinh lợi trên thị trường lên thì chính phủ phải trả nhiều tiền hơn cho các khoản vay nợ mới – có thể nhiều hơn rất nhiều. (Nhưng nhớ rằng nó không ảnh hưởng đến chi phí trả lãi hàng năm của trái phiếu hiện hành, vì lãi suất cố định suốt thời hạn trái phiếu.)