Ma tuý, rượu chè, quan hệ tình dục không an toàn, xăm mình, và xiên da (xỏ các vật trang trí vào cơ thể) giống nhau ở điểm gì? Đó là những điều mà có lẽ bố mẹ dạy cho bạn cần nên tránh, nhưng bên cạnh đó thì cũng còn mối tương quan khác, bởi hết thảy đều có thể dẫn đến chứng bệnh gan được gọi là viêm gan.

Viêm gan là gì?

Gan là một trong những cơ quan dồi dào năng lượng của cơ thể. Gan có nhiệm vụ xử lý chất dinh dưỡng và chuyển hoá thuốc, bên cạnh đó còn giúp cho cơ thể lọc các phế phẩm độc hại ra ngoài cơ thể.

Thuật ngữ “hepatitis” có nghĩa là viêm gan. Viêm gan có thể do một trong những nguyên nhân sau: nhiễm khuẩn, tổn thương gan do độc tố (chất độc), và thậm chí là do chính hệ miễn dịch của cơ thể tấn công gan. Tuy nhiên, bệnh viêm gan thường là do vi rút. Ba loại vi rút viêm gan thường thấy nhất là viêm gan siêu vi A, viêm gan siêu vi B, hoặc viêm gan siêu vi C. Hai loại vi rút viêm gan khác, viêm gan siêu vi D và viêm gan siêu vi E, rất hiếm gặp ở Hoa Kỳ.

Một số vi rút viêm gan có thể bị biến dạng. Điều đó làm cho cơ thể khó có thể kháng lại được các vi rút này bởi chúng thay đổi theo thời gian. Trong một số trường hợp thì bệnh viêm gan siêu vi B hoặc viêm gan siêu vi C có thể làm hư lá gan. Bệnh nhân sẽ phải ghép gan mới có thể sống được, nhưng không phải lúc nào gan cũng có sẵn hoặc không phải lúc nào ghép gan cũng thành công.

Viêm gan siêu vi A

Vi rút viêm gan siêu vi A (HAV) được truyền qua phân của người nhiễm bệnh. Người ta thường bị viêm gan siêu vi A do ăn uống nhiễm vi rút trong phân. Mặc dù nghe có vẻ đáng sợ, nhưng bệnh viêm gan siêu vi A thực ra được cho là ít gây hại hơn một số loại vi rút viêm gan khác.

Không giống như một số loại vi rút viêm gan khác, bệnh viêm gan siêu vi A hiếm khi dẫn đến tổn thương gan lâu dài. Các triệu chứng sẽ tự hết trong vòng một vài tuần và vi rút sẽ không còn tồn tại trong cơ thể bạn nữa. Khi một người đã hồi phục khỏi bệnh viêm gan siêu vi A thì sẽ miễn dịch với vi rút, có nghĩa là người này có lẽ sẽ không bao giờ bị tái phát nữa. Người ta cũng có thể phòng tránh được bệnh viêm gan siêu vi A nếu đã được tiêm ngừa trước đó.

Viêm gan siêu vi B

Viêm gan siêu vi B là chứng nhiễm trùng nguy hiểm hơn. Nó có thể đưa tới bệnh xơ gan (tổn thương lâu dài ở gan) hoặc ung thư gan, cả hai chứng bệnh trên có thể gây ra bệnh nặng và thậm chí tử vong. Vi rút viêm gan siêu vi B (HBV) được truyền từ người này sang người kia qua máu hoặc các chất dịch khác của cơ thể.

Ở Hoa Kỳ, người ta thường hay nhiễm HBV nhiều nhất qua đường tình dục không an toàn với người nhiễm bệnh. Người dùng chung kim tiêm cũng có nguy cơ bị bệnh bởi có thể kim tiêm mà họ sử dụng không được khử trùng.

Cho đến nay, chưa có phương thuốc nào chữa lành viêm gan siêu vi B hiệu quả. Trong hầu hết các trường hợp, thanh thiếu niên bị nhiễm viêm gan siêu vi B sẽ có thể hồi phục và có thể sẽ phát triển miễn dịch tự nhiên khỏi bệnh viêm gan siêu vi B trong tương lai. Nhưng một số người sẽ bị bệnh đến suốt đời. Một số bệnh nhân viêm gan siêu vi B có thể chống vi rút nhờ một số loại thuốc nào đó.

Viêm gan siêu vi C

Vi rút viêm gan siêu vi C (HCV) được truyền từ người này sang người khác qua máu hoặc các chất dịch khác của cơ thể. Tương tự như bệnh viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C có thể dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan.

Viêm gan siêu vi C là loại viêm gan nguy hiểm nhất. Hiện đây là một trong những nguyên nhân gây ghép gan thường thấy nhất ở người lớn. Ở Mỹ, mỗi năm có hàng ngàn người chết vì HCV. Và người ta cũng chưa tìm ra thuốc chữa cũng như vắc-xin phòng bệnh.

Ước tính ở Mỹ hiện có khoảng 4,1 triệu người bị nhiễm vi rút. Cách mà người ta nhiễm bệnh thường thấy nhất là sử dụng chung các dụng cụ chích hút ma tuý chẳng hạn như kim tiêm và ống hút. Bên cạnh đó người ta cũng bị viêm gan siêu vi C sau khi quan hệ tình dục không an toàn với người nhiễm bệnh. Trước năm 1990, nhiều người đã mắc bệnh do truyền máu, nhưng các khâu xử lý và xét nghiệm máu hiện đã tốt hơn nhiều nên điều đó hiếm khi có thể xảy ra.

Nhiều loại thuốc hiện dùng để điều trị viêm gan siêu vi C cũng có tác dụng làm giảm bệnh ở một số người. Tuy nhiên, phương pháp chữa bệnh viêm gan siêu vi C không dễ dàng lắm, nhất là vì một số trường hợp đòi hỏi phải được tiêm chích thường xuyên.

Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh viêm gan là gì?

Nhiễm trùng viêm gan gây viêm gan, có nghĩa là gan trở nên sưng to, hư tổn và bắt đầu mất khả năng hoạt động. Người bị viêm gan thường có triệu chứng giống với những triệu chứng của một số bệnh nhiễm vi rút khác, như là ốm yếu, mệt mỏi, và buồn nôn. Vì các triệu chứng của bệnh viêm gan và triệu chứng của một vài bệnh khác tương tự với nhau nên bệnh nhân có thể dễ nhầm lẫn với một chứng bệnh nào khác.

Hơn nữa, người bị viêm gan siêu vi A có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào, vì vậy chứng bệnh này có thể tiến triển mà không được chẩn đoán ra. Tương tự thế, bệnh nhân bị viêm gan siêu vi B hoặc viêm gan siêu vi C cũng có thể không cho thấy triệu chứng gì ngay tức khắc, nhưng có thể gặp rắc rối về vấn đề sức khỏe do nhiễm trùng gây ra nhiều năm sau đó. Thậm chí khi người bị nhiễm bệnh không biểu hiện triệu chứng thì họ cũng có thể truyền bệnh sang cho người khác được.

Triệu chứng viêm gan bao gồm :

* vàng da và mắt, được gọi là hội chứng vàng da

* sốt

* buồn nôn, ói mửa, và chán ăn

* đau bụng (bụng trên vùng bên phải)

* phân có màu nhạt

* nước tiểu sẫm màu

Thời kỳ ủ bệnh viêm gan (thời gian từ khi nhiễm bệnh đến khi biểu hiện các triệu chứng lần đầu tiên) thay đổi tuỳ theo loại bệnh. Một số người có thể không cảm thấy bất kỳ thay đổi nào so với trước đây, hoặc có thể phát hiện thấy những triệu chứng này từ 15 ngày đến 4 tháng sau khi mắc bệnh, tùy thuộc vào loại viêm gan.

Viêm gan được chẩn đoán và điều trị bằng cách nào?

Người ta thường làm xét nghiệm máu để xác định xem có bị viêm gan hay không.

Nhiều bác sĩ không cho bệnh nhân sử dụng thuốc khi điều trị viêm gan siêu vi A mà chỉ thường khuyến nghị nên nghỉ ngơi cho đến khi nào hết sốt và hết vàng da và bệnh nhân có thể cảm thấy ngon miệng trở lại. Cũng cần nên cho bệnh nhân uống nhiều nước để tránh bị mất nước.

Viêm gan siêu vi B và siêu vi C đôi khi cũng được điều trị bằng thuốc, mặc dù một số loại thuốc trị viêm gan siêu vi C chỉ được phép sử dụng cho người lớn. Dẫu phương pháp điều trị viêm gan siêu vi B và siêu vi C đã trở nên có hiệu quả hơn nhưng người ta cũng không cam đoan là sẽ chữa lành được các chứng bệnh này.

Tự bảo vệ mình

Vắc-xin có thể giúp phòng tránh được viêm gan siêu vi A và siêu vi B. Ngày nay, tất cả các trẻ em ở Hoa Kỳ đều được tiêm ngừa định kỳ viêm gan siêu vi B lúc mới sinh và viêm gan siêu vi A trong giai đoạn từ 1 đến 2 tuổi.

Bác sĩ khuyến cáo nên tiêm chủng vắc-xin ngừa viêm gan siêu vi A cho bất kỳ ai muốn. Tuy nhiên, người đi du lịch vòng quanh thế giới đến những nơi mà điều kiện vệ sinh không tốt lắm thì nên chủng ngừa. 

Nếu một ai đó gần đây tiếp xúc với bệnh viêm gan siêu vi A hoặc siêu vi B thì bác sĩ có thể khuyến cáo nên tiêm một mũi globulin miễn dịch chứa kháng thể chống lại vi rút. Biện pháp này có thể giúp phòng tránh được bệnh.

Ngoài việc chủng ngừa viêm gan siêu vi A và siêu vi B thì bạn có thể tự bảo vệ mình khỏi nhiễm vi rút viêm gan bằng các cách dưới đây:

* Đừng quan hệ tình dục không an toàn.

* Tránh chích choác và dùng chung các dụng cụ chích hút ma tuý.

* Rửa tay sạch sẽ trước khi cầm nắm thức ăn và sau khi đi vệ sinh xong.

* Đảm bảo các cửa tiệm xăm mình hoặc xỏ lỗ (xiên da) nên khử trùng kim và các dụng cụ khác một cách đúng đắn.

* Không nên sử dụng chung bàn chải đánh răng hoặc dao cạo. Bệnh viêm gan có thể lây truyền qua vết loét hoặc vết cắt.

* Tránh ăn tôm cua sống (chẳng hạn như con hàu hoặc con trai). Bạn có thể có nguy cơ mắc viêm gan siêu vi A nếu tôm cua được đánh bắt ở vùng nước nhiễm bẩn.

Bệnh viêm gan có thể là nguy hiểm, nhưng việc hiểu biết những điều làm cho bạn có nguy cơ mắc bệnh có thể giúp bạn phòng tránh được.