Đang nửa đêm, bạn nhìn chằm chằm lên trần nhà của phòng ngủ, suy nghĩ về công ăn việc làm, về hoá đơn chi phí, hoặc suy nghĩ về con cái. Không tài nào chợp mắt được. Bạn lại lo lắng nhìn đồng hồ. Giá như bạn có thể ngủ được...
Trong hoàn cảnh này, thường thì bạn rất thèm uống một viên thuốc ngủ, nhưng trước tiên có những điều quan trọng mà bạn cần nên biết. Các loại thuốc ngủ khác nhau về độ an toàn và hiệu quả và hiếm khi được sử dụng lâu dài. Mất ngủ kinh niên thường là triệu chứng của một vấn đề sức khỏe hoặc vấn đề tâm lý tiềm ẩn nào đó mà bạn không thể chữa bằng thuốc ngủ được. Trong nhiều trường hợp thì việc thay đổi một chút lối sống cũng có hiệu quả hơn nhiều trong việc chữa lành chứng mất ngủ thâu đêm so với việc nốc vào miệng một viên thuốc.
Các loại thuốc có thích hợp với bạn không?
Nói chung, thuốc ngủ có hiệu quả nhất khi được sử dụng hạn chế trong các trường hợp ngắn hạn, chẳng hạn như du lịch qua nhiều múi giờ hoặc phục hồi sau một quá trình điều trị bệnh. Đôi khi thuốc ngủ cũng được sử dụng ngắn hạn trong giai đoạn đầu điều trị về hành vi đối với bệnh mất ngủ, nhất là khi chứng thiếu ngủ đã trầm trọng. Nếu được sử dụng lâu dài thì thuốc được sử dụng tốt nhất “khi cần thiết” thay vì sử dụng hằng ngày để tránh lệ thuộc thuốc và lờn thuốc. Bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo có được lợi ích tối đa và có thể theo dõi các tác dụng phụ có thể xảy ra một cách an toàn.
Rắc rối với thuốc ngủ, thuốc ngủ mua tự do không theo toa
Ý tưởng sử dụng một viên thuốc ngủ có thể giải quyết các vấn đề về giấc ngủ ngay tức khắc rất hấp dẫn. Đáng tiếc là, các loại thuốc ngủ không chữa dứt nguyên nhân gây mất ngủ thật sự, và thực ra thường có thể làm cho vấn đề càng tệ hại hơn về lâu dài. Các mối quan tâm về việc sử dụng cả thuốc ngủ không theo toa (OTC) lẫn thuốc ngủ theo toa gồm:
* Tác dụng phụ. Các tác dụng phụ có thể trầm trọng và bao gồm buồn ngủ kéo dài sang ngày hôm sau, nhầm lẫn/ lú lẫn, hay quên và khô miệng.
* Lờn thuốc. Bạn có thể phải sử dụng ngày càng nhiều thuốc ngủ hơn mới có tác dụng, do đó có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ hơn.
* Lệ thuộc vào thuốc. Bạn có thể trở nên lệ thuộc vào thuốc mới có thể ngủ được, và sẽ không ngủ được hoặc thậm chí là có giấc ngủ tệ hơn nếu không dùng thuốc.
* Các triệu chứng vật vã vì lên cơn nghiện. Nếu bạn dừng thuốc đột ngột, bạn có thể vật vã vì lên cơn nghiện, như là buồn nôn, đổ mồ hôi và run rẩy.
* Tương tác thuốc. Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc khác, thì thuốc ngủ có thể tương tác với chúng. Điều này có thể làm cho các tác dụng phụ càng trầm trọng thêm và gây nguy hiểm, nhất là với những thuốc như thuốc giảm đau theo toa và các loại thuốc an thần khác.
* bệnh mất ngủ trở nên tồi tệ hơn. Nếu bạn cần phải ngưng sử dụng thuốc, thì đôi khi chứng mất ngủ thậm chí có thể trở nên trầm trọng hơn trước.
* Che dấu một vấn đề tiềm ẩn nào đó. Có thể có một chứng bệnh hoặc một rối loạn tâm thần nào đó, hoặc thậm chí là rối loạn giấc ngủ, nếu được chữa trị sẽ làm cho bệnh nhân ngủ ngon hơn.
Các tác dụng phụ của thuốc ngủ
Tất cả các thuốc ngủ theo toa đều có tác dụng phụ, có thể thay đổi tuỳ theo từng loại thuốc cụ thể, liều lượng và thời gian thuốc kéo dài trong cơ thể bạn là bao lâu. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về bất cứ mối quan tâm nào của bạn. Các tác dụng phụ thường thấy có thể bao gồm nhức đầu, đau cơ, táo bón, miệng khô, buồn ngủ ban ngày, khó tập trung, chóng mặt, choáng váng và chứng mất ngủ trở nên tồi tệ hơn.
Một số nguy cơ nghiêm trọng của thuốc ngủ
Các sản phẩm an thần-thuốc ngủ (benzodiazepines và non-benzodiazepines) có thể gây phản ứng dị ứng nặng, sưng mặt, đãng trí, ảo giác, và những cử chỉ hành vi phức tạp liên quan đến giấc ngủ gồm mộng du, lái xe trong mơ ngủ (lái xe trong tình trạng không hoàn toàn tỉnh táo, không có ghi nhớ về sự kiện) và ăn trong mộng mị (ăn giữa đêm mà không có hồi ức, thường dẫn tới tăng cân). Nếu bạn có bất kỳ hành vi nào khác thường liên quan đến giấc ngủ, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ ngay nhé.
Có phải các loại thuốc ngủ mới hơn là an toàn hơn và tốt hơn không?
Không nhất thiết là vậy. Một loại thuốc cũ hơn có thể công hiệu tốt tuỳ vào loại mất ngủ của bạn và những lý do khác về mặt y học. Những loại thuốc cũ hơn thường có nhiều dữ liệu bổ sung qua nhiều năm của bệnh nhân đã sử dụng qua và có thể cũng rẻ hơn nếu được bán ở dạng chung. Mặt khác, các loại thuốc mới có thể khác biệt là làm giảm thiểu những tác dụng phụ của thuốc cũ. Nói tóm lại: bạn nên làm việc với bác sĩ đáng tin cậy để quyết định xem thuốc nào là phù hợp nhất với nhu cầu của mình nhé.
Các loại thuốc ngủ mua tự do không theo toa
Thành phần chính của các loại thuốc ngủ mua tự do không theo toa là thuốc kháng histamine. Thuốc kháng histamine thông thường được sử dụng chống dị ứng, viêm mũi dị ứng và các triệu chứng cảm lạnh, có trong thương hiệu thuốc như là Benadryl. Tuy nhiên, histamine, một chất hoá học về truyền tin trong não, kích thích sự tỉnh táo, cho nên thuốc kháng histamine có tác dụng làm cho một số bệnh nhân cảm thấy buồn ngủ. Mặc dù người ta chưa chứng minh được những ảnh hưởng tích cực qua nghiên cứu, nhưng các tác dụng phụ, chẳng hạn như buồn ngủ ngày hôm sau, là tác dụng phụ thường thấy và nguy hiểm.
Một số thuốc ngủ mua tự do không theo toa khác kết hợp thuốc kháng histamine với thuốc giảm đau Acetaminophen (có trong các thương hiệu chẳng hạn như Tylenol PM và Aspirin-Free Anacin PM). Các loại khác, chẳng hạn như NyQuil, kết hợp thuốc kháng histamine với chất rượu cồn.
Các loại thuốc ngủ mua tự do không theo toa được ngụ ý chỉ được sử dụng cho chứng mất ngủ tạm thời. Nhiều chuyên gia về giấc ngủ thường khuyên không nên sử dụng thuốc ngủ mua tự do không theo toa bởi tác dụng phụ của chúng, bởi các nghi vấn về công hiệu của thuốc, và bởi sự thiếu thông tin về tính an toàn về lâu dài của thuốc.
Các tác dụng phụ của thuốc ngủ mua tự do không theo toa
Chất kháng histamine được sử dụng trong thuốc ngủ mua tự do không theo toa có thể gây nhiều tác dụng phụ thường thấy, một số tác dụng phụ nghiêm trọng. Như bất kỳ một loại thuốc nào, bạn nên thao khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc ngủ không theo toa. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn bị tăng nhãn áp, khó đi tiểu do giãn tuyến tiền liệt, hoặc bị vấn đề về hô hấp chẳng hạn như bị khí thũng/ tràn khí hoặc viêm phế quản mạn tính. Hãy thông báo cho bác sĩ biết nếu bạn đang sử dụng thuốc chống trầm cảm chẳng hạn như chất ức chế ô-xi-đa-za mô-nô-a-min (MAOI) hoặc đã sử dụng thuốc này khoảng 2 tuần trước. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước nếu sử dụng bất kỳ loại thuốc nào chống trầm cảm hoặc chữa liệt rung khác. Phụ nữ cho con bú không nên sử dụng thuốc ngủ mua tự do không theo toa.
Các tác dụng phụ thường thấy của các loại thuốc ngủ mua tự do không theo toa
* Buồn ngủ từ vừa phải đến dữ dội vào ngày hôm sau
* Chóng mặt và hay quên
* Lóng ngóng, cảm giác mất thăng bằng
* Táo bón và bí tiểu
* Mắt mờ
* Khô miệng và khô cổ họng
Các loại thuốc ngủ theo toa
Có nhiều loại thuốc ngủ theo toa khác nhau. Những loại thuốc này được phân loại như là thuốc ngủ an thần. Nói chung, những thuốc này hoạt động bằng cách tác động lên cơ quan nhận cảm trong não để làm chậm hệ thần kinh. Một số loại thuốc được sử dụng để gây buồn ngủ, trong khi một số thuốc khác được sử dụng để duy trì giấc ngủ. Một số thuốc kéo dài lâu hơn so với một số thuốc khác trong cơ thể bạn (dài hơn nửa cuộc đời), và một số thuốc có nguy cơ hình thành thói quen nghiện thuốc cao hơn. Hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe nếu bạn có bất kỳ câu hỏi cụ thể nào về thuốc nhé.
Thuốc ngủ, an thần Benzodiazepine
Benzodiazepine là loại thuốc ngủ xưa nhất vẫn còn được sử dụng rộng rãi. Benzodiazepines như là một nhóm được cho là có nguy cơ lệ thuộc hơn so với các thuốc ngủ an thần khác. Tất cả đều được xếp vào các chất được kiểm soát. chủ yếu được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu, benzodiazepines được cho phép sử dụng để trị mất ngủ gồm:
* Estazolam (ProSom)
* Flurazepam (Dalmane)
* Quazepam (Doral)
* Temazepam (Restoril)
* Triazolam (Halcion)
Những hạn chế của thuốc ngủ benzodiazepine
Việc sử dụng thuốc ngủ, nhất là benzodiazepines, có thể trở nên khó chịu bởi một số lý do sau:
* Bạn có thể trở nên bị lệ thuộc cả thể chất lẫn tâm lý vào thuốc ngủ. Bạn cũng có thể tin là nếu không sử dụng thuốc thì không tài nào bạn ngủ được, và thực sự bị một số triệu chứng vật vã vì lên cơn nghiện như bồn chồn lo âu và chứng mất ngủ tệ hại hơn trước.
* Thuốc có thể mất công hiệu nếu được sử dụng hằng đêm, bởi các thụ quan ở não trở nên ít nhạy cảm hơn với tác dụng của nó. Trong thời gian ngắn từ 3 đến 4 tuần, benzodiazepines có thể trở nên không có công hiệu so với một viên thuốc đường.
* Chất lượng toàn bộ giấc ngủ có thể giảm, giấc ngủ sâu và giấc ngủ mơ hồi phục kém.
* Bạn có thể nhận thức chậm và buồn ngủ ngày hôm sau (ảnh hưởng như bị say rượu), thậm chí còn dữ dội hơn là thiếu ngủ.
* Dù là thuốc có công hiệu trong khi sử dụng, nhưng bệnh mất ngủ vẫn tái phát khi đã ngưng thuốc.
Thuốc ngủ an thần không chứa benzodiazepine
Một số thuốc mới hơn không có cấu trúc hoá học giống như benzodiazepine, nhưng hoạt động trên cùng một vùng não. Chúng được cho là ít có tác dụng phụ hơn, và ít có nguy cơ lệ thuộc thuốc hơn, nhưng vẫn được xem là các chất phải được kiểm soát. Một loại thuốc thuộc loại này có tên là eszopiclone (Lunesta), đã được thử nghiệm sử dụng lâu dài hơn, lên đến 6 tháng.
* Eszopiclone (Lunesta)
* Zalepon (Sonata)
* Zolpidem (Ambien)
Hạn chế của thuốc ngủ không chứa benzodiazepine
Nói chung là thuốc ngủ không chứa benzodiazepines có ít hạn chế hơn thuốc ngủ chứa benzodiazepines, nhưng điều đó không có nghĩa là ai cũng sử dụng được. Một số người có thể phát hiện thấy loại thuốc ngủ này không có công hiệu giúp ngủ được, trong khi người ta vẫn chưa biết các tác dụng lâu dài của chúng. Những tác dụng phụ gồm:
* Choáng váng vào buổi sáng
* Dung nạp thuốc/ lờn thuốc
* Tình trạng mất ngủ có thể trầm trọng hơn trước
* Nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn
* Trong những trường hợp hiếm thấy, có thể xảy ra nhiều hành vi nguy hiểm liên quan đến giấc ngủ, chẳng hạn như mộng du, lái xe trong mơ ngủ, và ăn trong mộng mị.
Thuốc chống trầm cảm
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã không chấp thuận cho sử dụng các loại thuốc này để điều trị mất ngủ, việc sử dụng thuốc cũng không chứng minh được công hiệu chữa mất ngủ. Tuy nhiên, một số bác sĩ cho rằng bệnh mất ngủ liên quan đến chứng trầm cảm. Cũng như tất cả các thuốc trầm cảm khác, thuốc này có nguy cơ gây ý định tự sát đáng kể hoặc làm cho chứng trầm cảm càng tệ hại hơn, nhất là đối với trẻ em và thanh thiếu niên.
Hướng dẫn sử dụng thuốc ngủ
Nếu bạn quyết định thử thuốc ngủ, hãy ghi nhớ những hướng dẫn sau.
Hãy thông báo cho bác sĩ biết
* Những loại thuốc khác mà bạn đang sử dụng, gồm các thuốc không theo toa chẳng hạn như thuốc giảm đau và thuốc chống dị ứng, cũng như các loại thảo dược bổ sung. Việc kết hợp nhiều thuốc với nhau có thể rất nguy hiểm.
* Những hướng dẫn sử dụng cụ thể làm giảm và/hoặc chữa dứt bệnh mất ngủ. Trong một số trường hợp, việc ngưng thuốc đột ngột có thể gây các tác dụng phụ khó chịu và thậm chí còn làm cho chứng mất ngủ càng trầm trọng hơn trước.
* Sử dụng thuốc không liên tục, không phải đêm nào cũng uống, để làm giảm tác dụng phụ tiêu cực và làm tăng công hiệu của thuốc ngủ khi sử dụng chúng. Điều này không phù hợp với tất cả các loại thuốc, bởi một số thuốc gây triệu chứng vật vã nghiện thuốc khi ngưng sử dụng một cách đột ngột.
* Các chứng bệnh khác của bạn. Một số thuốc có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm cho người bị một số bệnh sau, chẳng hạn như cao huyết áp, vấn đề về gan, tăng nhãn áp, trầm cảm và khó thở.
Hãy ghi nhớ
* Chỉ sử dụng thuốc ngủ khi bạn không đủ thời gian để ngủ được suốt đêm (7-8 tiếng đồng hồ). Nếu không, bạn có thể cảm thấy rất buồn ngủ vào ngày hôm sau.
* Đọc kỹ thông tin ghi chú bên bao thuốc. Hãy lưu ý cẩn thận những tác dụng phụ tiềm ẩn có thể xảy ra.
* Đừng bao giờ uống rượu bia gần giờ uống thuốc ngủ. Bia rượu ko những làm gián đoạn giấc ngủ nhiều hơn, mà còn có thể tương tác với thuốc ngủ một cách nguy hiểm.
* Không bao giờ lái xe hoặc vận hành máy móc sau khi đã sử dụng thuốc ngủ, nhất là khi bạn mới bắt đầu dùng một loại thuốc trị mất ngủ mới, bởi bạn có thể không biết nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đối với mình.
* Làm theo các hướng dẫn một cách sát sao, bắt đầu với một liều lượng rất nhỏ và tăng dần lên, theo kế hoạch điều trị của bác sĩ. Hãy tìm hiểu xem bạn có nên sử dụng thuốc với thức ăn hay không. Đối với một số loại thuốc thì phải nên tránh một số thức ăn nào đó.
Thảo dược và các loại thuốc chữa mất ngủ tự nhiên
Nhiều người bị mất ngủ đã chọn điều trị bằng thảo dược, mặc dù hiệu quả của các loại thảo dược đó chưa được Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) đánh giá. Một số bài thuốc, chẳng hạn như tiá tô đất hoặc trà hoa cúc thường vô hại. Tuy nhiên, những bài thuốc khác cũng có thể gây nhiều tác dụng phụ nguy hiểm và có thể tương tác với thuốc theo toa của bác sĩ. Chẳng hạn như, St. John’s Wort, có thể làm hạn chế công hiệu của nhiều loại thuốc theo toa như thuốc làm loãng máu, thuốc tránh thai và một số loại thuốc chống ung thư. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn muốn thử một thảo dược nào đó.
Các loại thuốc ngủ chiết xuất từ thảo dược
Có một số loại thảo dược được cho rằng có khả năng giúp người ta ngủ được, bao gồm cúc La mã, nữ lang, cây hồ tiêu, tiá tô đất, hoa lạc tiên, hoa oải hương, và cây St. John’s Wort. Nhiều người uống trà hoa cúc bởi nó có tính an thần nhẹ, mặc dù trà này có thể gây phản ứng dị ứng ở những người bị dị ứng thực vật hoặc dị ứng phấn hoa. Mặc dù một số dữ liệu cho thấy nữ lang có công dụng chữa mất ngủ, nhưng với liều cao, nó có thể gây giấc mơ sống động, rõ ràng (mà người mơ có thể nhớ rất nhiều chi tiết), mắt mờ, thay đổi nhịp tim, và dễ bị kích động.
Note: [St. John’s Wort là một loại cây có hoa vàng được dùng làm thuốc đầu tiên trong thời cổ Hy Lạp. Tên St. John’s Wort rõ ràng nhắc nhở đến John the Baptist, vì cây này nở hoa khoảng mùa lễ thánh John the Baptist vào cuối tháng Sáu.
- Tên thông thường: St. John’s Wort, hypericum, Klamath weed, Goat weed
- Tên La Tinh: Hypericum perforatum]
Mê-la-tô-nin
Mê-la-tô-nin là hooc-môn tiết ra tự nhiên có nồng độ cao nhất vào ban đêm. Hooc-môn này được kích hoạt bởi bóng tối và nồng độ của nó được duy trì gia tăng suốt đêm cho đến khi trời sáng mới giảm xuống. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu đều không phát hiện thấy mê-la-tô-nin có lợi khi so sánh với một viên thuốc đường (giả dược/ thuốc trấn an). Một số kết quả tích cực cho thấy mê-la-tô-nin có thể giúp giảm mệt mỏi sau một chuyến bay dài và các công nhân ca đêm. Người ta vẫn chưa biết rõ về các tác dụng lâu dài của loại hooc-môn này.
Tryptophan, L-tryptophan
Tryptophan là a-xít amin cơ bản được dùng để tạo chất hoá học dẫn truyền serotonin, đây là một chất trong não giúp thông báo cho cơ thể biết giấc ngủ. L-tryptophan là sản phẩm phụ thường thấy của tryptophan mà cơ thể có thể chuyển thành serotonin sau đó. Một số nghiên cứu cho thấy L-tryptophan có thể giúp người ta ngủ nhanh hơn. Tuy nhiên, các kết quả thu được đều không giống nhau.
Các giải pháp thay thế cho thuốc ngủ
Một cuộc nghiên cứu cho thấy việc thay đổi không gian ngủ/môi trường ngủ và các hành vi, thói quen giờ ngủ là một trong những cách hiệu quả nhất để chữa mất ngủ. Dù bạn quyết định sử dụng thuốc ngủ trong thời gian ngắn thì các chuyên gia cũng khuyến cáo nên thay đổi lối sống và hành vi thói quen giờ ngủ như là một biện pháp chữa mất ngủ lâu dài. Các thay đổi hành vi và môi trường có thể đem lại tác động tích cực hơn đối với giấc ngủ hơn là thuốc ngủ, hoặc các loại thuốc khác, mà không có nguy cơ gây tác dụng phụ hoặc lệ thuộc vào thuốc.
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)
Nhiều người than phiền rằng những ý nghĩ bực dọc, tiêu cực và lo âu làm cho họ khó ngủ vào ban đêm. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một dạng liệu pháp tâm lý xử lý vấn đề bằng cách điều chỉnh các ý nghĩ, các cảm xúc và các kiểu hành vi bất thường hoặc có tính chất huỷ hoại. CBT là phương pháp điều trị khá đơn giản có thể giúp ngủ ngon hơn bằng cách thay đổi hành vi thói quen trước giờ ngủ cũng như thay đổi cách suy nghĩ làm bạn khó có thể ngủ được. Liệu pháp này cũng tập trung nâng cao kỹ năng thư giãn và thay đổi thói quen lối sống ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn.