Theo tin từ Manila, Phi-líp-pin: Quân đội Hoa Kỳ bị buộc phải giúp bảo vệ binh lính, tàu hoặc máy bay Phi-líp-pin theo Hiệp ước phòng thủ chung 1951 nếu họ bị tấn công ở Quần đảo Trường Sa đang tranh chấp ở Nam Hải (Biển Đông), chính quyền Phi-líp-pin cho biết, trích dẫn lời cam kết của Mỹ trước đây.
Quần đảo Trường Sa chứa nhiều dầu mỏ và khí đốt từ lâu được xem là một trong những điểm dễ gây ra xung đột của châu Á. Trung Quốc, Phi - líp - pin và Việt Nam gần đây chỉ trích và phản kháng ngoại giao về việc chồng chéo trong tuyên bố chủ quyền, làm nóng lại căng thẳng.
Làm phức tạp vấn đề thêm là vai trò của Hoa Kỳ có thể đóng trong việc giải quyết cuộc tranh chấp này. Hiệp ước phòng thủ chung được ký bởi Hoa Kỳ và các viên chức Phi - líp - pin trong ngày 30 tháng tám năm 1951, yêu cầu mỗi quốc gia giúp bảo vệ quốc gia kia chống lại tấn công bên ngoài bởi quân xâm lược trong lãnh thổ của họ hoặc khu vực Thái Bình Dương.
Trong tình trạng căng thẳng đã trở lại ở Trường Sa, người ta đặt câu hỏi liệu hiệp ước này có được thực thi hay không nếu lực lượng Phi - lip - pin trang bị kém, bị tấn công ở đảo, mà toàn bộ những đảo này Trung quốc khẳng định thuộc về mình. Và những phần này cũng được khẳng định thuộc chủ quyền của mình bởi Brunei, Malaysia, Phi - líp - pin, Đài Loan và Việt Nam.
Bộ ngoại giao Phi - líp - pin đã nói trong tài liệu chính sách rằng hiệp ước yêu cầu Washington phải giúp bảo vệ lực lượng Phi-líp-pin nếu họ bị tấn công ở Trường Sa, trích dẫn trong thông báo ngoại giao của Hoa Kỳ đã định rõ vùng Pacific theo hiệp ước bao gồm cả Nam Hải (tức Biển Đông). Nam Hải (tức Biển Đông) đã không được đề cập cụ thể đến trong hiệp ước.
Một bản sao của tài liệu chính sách đã được xem qua bởi Hãng tin Associated Press vào ngày thứ tư.
Bộ trưởng ngoại giao Phi - líp - pin, Albert del Rosario, trong cuộc phỏng vấn gần đây cũng cho biết các viên chức Mỹ đã nói rõ rằng Washington sẽ đáp lại trong trường hợp lực lượng Phi-líp-pin bị tấn công ở Biển Đông.
Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Manila từ chối nói rõ chi tiết về thời gian áp dụng hiệp ước.
"Là đồng minh chiến lược, Hoa Kỳ tôn trọng Hiệp ước phòng thủ chung của chúng tôi với Phi - líp - pin, " Alan Holst, là viên chức hành chính công ở đại sứ quán, đã nói. "Chúng tôi sẽ không tham gia vào thảo luận về kịch bản giả thiết."
Hiệp ước phòng thủ, có hiệu lực vào năm 1952, định nghĩa rõ rằng cuộc tấn công được xem như tấn công vũ trang khi xâm phạm vào "lãnh thổ của các bên ở chính quốc" hay vào “lực lượng vũ trang, tàu công hay máy bay của họ ở Thái Bình Dương."
Trong khi Hoa Kỳ có chính sách không can thiệp vào chuyện tranh chấp lãnh thổ, thì trong tài liệu của Phi - líp - pin có chép: "Có thể hiểu là bất kỳ cuộc tấn công nào vào tàu, lực lượng vũ trang hoặc máy bay của chúng tôi ở Trường Sa sẽ áp dụng được hiệp ước này và theo đó buộc Hoa Kỳ phải hành động để đối phó những mối nguy hiểm chung này"
Trung Quốc đã kêu gọi Hoa Kỳ tránh xa vụ tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông, đề nghị những vấn đề này nên được giải quyết thông qua đàm phán song phương.
Vào ngày thứ tư, thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc – Thôi Thiên Khải - cảnh báo là nguy cơ Washington bị lôi kéo vào cuộc xung đột nếu căng thẳng tăng cao hơn trong vùng này.
Washington xem tuyến đường biển trong khu vực có tầm quan trọng về mặt chiến lược.
Phi - líp - pin buộc tội Trung Quốc về việc xâm nhập ít nhất sáu lần ở khu vực mà Manila tuyên bố là của mình trong và gần Trường Sa từ tháng hai. Trong số vụ nghiêm trọng nhất là tài hải quân của Trung Quốc nã súng vào ngày 25 tháng hai để đuổi những người đánh cá Phi-líp-pin ra khỏi đảo Jackson Atoll.
Phi - líp - pin, với lực lượng trang bị kém không thể là đối thủ của quân đội Trung Quốc hùng mạnh, đành phải phản kháng bằng ngoại giao. Tổng thống Benigno Aquino III nhấn mạnh vào hôm thứ sáu quốc gia của ông sẽ không bị bắt nạt bởi Trung quốc và tuyên bố Bắc Kinh nên ngưng xâm nhập vào vùng biển mà Manila tuyên bố chủ quyền.
Đấu tranh giành quyền sở hữu Trường Sa đã đi vào tình thế bế tắc khó chịu sau các cuộc đụng độ giữa Trung Quốc và Việt Nam đã làm hơn 70 thủy thủ người Việt chết vào năm 1988.