Tại sao thử nghiệm sàng lọc lại quan trọng
Việc tiến hành thử nghiệm sàng lọc hợp lý, đúng lúc là một trong những điều quan trọng hàng đầu đối với nam giới trong việc giữ gìn sức khỏe của mình. Phương pháp này giúp phát hiện ra bệnh sớm, trước khi xuất hiện triệu chứng, lúc này bệnh sẽ dễ trị hơn và mau lành hơn. Chứng ung thư đại tràng giai đoạn đầu có thể được chữa dứt ngay từ khi mới chớm. Việc phát hiện được bệnh tiểu đường sớm cũng có thể giúp phòng tránh các biến chứng như mất thị giác và bất lực. Các phương pháp thử nghiệm sàng lọc này sẽ dựa trên tuổi tác và các yếu tố bệnh tật nguy hiểm của bạn.
Ung thư tuyến tiền liệt
Ung thư tuyến tiền liệt là dạng ung thư thường gặp nhất ở nam giới Hoa Kỳ sau chứng ung thư da. Bệnh thường có tốc độ phát triển chậm, nhưng cũng có nhiều kiểu ung thư tuyến tiền liệt diễn biến rất nhanh và mạnh. Các thử nghiệm sàng lọc có thể giúp tìm ra bệnh sớm, nhiều lúc trước khi xuất hiện triệu chứng, lúc này người ta điều trị hiệu quả nhất.
Các xét nghiệm ung thư tuyến tiền liệt
Các thử nghiệm sàng lọc dành cho nam giới khỏe mạnh gồm cả kiểm tra trực tràng bằng ngón tay (DRE) và xét nghiệm máu kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA). Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo nam giới nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về những rủi ro, nguy hiểm và hạn chế của phương pháp sàng lọc PSA cũng như những lợi ích có thể của nó. Nên bắt đầu từ lúc:
* 50 tuổi đối với nam giới có nguy cơ mắc bệnh trung bình
* 45 tuổi đối với nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao.
Ung thư tinh hoàn
Chứng ung thư hiếm thấy này phát triển ở tinh hoàn của nam giới, ở tuyến sinh sản sinh tinh trùng. Hầu hết các ca ung thư tinh hoàn đều xảy ra ở giai đoạn từ 20 đến 54 tuổi. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến nghị tất cả nam giới nên khám tinh hoàn trong mỗi lần khám sức khỏe định kỳ của mình. Những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn (có tiền sử gia đình hoặc bị chứng tinh hoàn ẩn) nên tham khảo ý kiến của bác sĩ đối với việc thử nghiệm sàng lọc bổ sung. Một vài bác sĩ cũng khuyên nên tự khám tinh hoàn thường xuyên, nhẹ nhàng sờ tìm các khối u cứng, các bướu phẳng, hoặc bất kỳ thay đổi nào về hình dáng hoặc kích cỡ của tinh hoàn.
Ung thư kết tràng-trực tràng
Ung thư kết tràng-trực tràng là nguyên nhân gây tử vong vì ung thư thường thấy thứ hai. Nam giới có nguy cơ phát triển bệnh cao hơn phụ nữ một chút. Đa số chứng ung thư đại tràng phát triển chậm từ các pô-líp đại tràng: phát triển ở bề mặt bên trong của đại tràng. Sau khi bệnh phát triển, nó có thể xâm nhập hoặc phát tán ra nhiều vùng khác trên cơ thể. Phương pháp phòng tránh ung thư đại tràng là dò tìm, phát hiện ra và cắt bỏ pô-líp đại tràng trước khi các pô-líp này biến thành ung thư.
Các xét nghiệm ung thư đại tràng
Người lớn có nguy cơ mắc bệnh trung bình bắt đầu tiến hành phương pháp sàng lọc ở độ tuổi 50. Thủ thuật soi kết tràng là xét nghiệm thường thấy nhằm phát hiện pô-líp và ung thư kết tràng-trực tràng. Bác sĩ sử dụng một máy ảnh và ống mềm để quan sát tổng thể đại tràng, đồng thời có thể cắt bỏ pô-líp lúc làm xét nghiệm. Người ta cũng có thể thay thế bằng một thủ thuật tương tự đó là phép soi đại tràng sigma ống mềm chỉ khám và kiểm tra phần dưới của đại tràng.
Một số bệnh nhân thích chọn phương pháp chụp nội soi kết tràng ảo-kỹ thuật chụp cắt lớp-hoặc thụt ba-ri cản quang kép- một tia X đặc biệt-mặc dù người ta dò tìm ra các pô-líp nhưng vẫn cần thủ thuật soi kết tràng thực để cắt bỏ chúng đi.
Ung thư da
Dạng ung thư da nguy hiểm nhất là ung thư da melanoma (hắc tố). Nó phát sinh ở các tế bào đặc biệt có tên là tế bào biểu bì tạo hắc tố sinh màu da. Nam giới lớn tuổi có khả năng phát triển chứng ung thư này cao gấp 2 lần so với phụ nữ cùng độ tuổi. Ngoài ra, họ cũng có khả năng mắc chứng tế bào đáy không hắc tố và ung thư da tế bào vảy gấp 2-3 lần so với phụ nữ. Việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và/hoặc tắm nắng lâu ngày làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn; da sạm nắng cũng có thể làm tăng nguy cơ bệnh.
Xét nghiệm sàng lọc ung thư da
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ và Viện Da liễu Mỹ đã khuyến nghị nên thường xuyên tự kiểm tra da để phát hiện bất kỳ dấu hiệu thay đổi nào trên da như hình dạng, màu da, và kích thước da. Ngoài ra cũng nên khám da ở bác sĩ da liễu hay các chuyên gia sức khoẻ khác trong những lần kiểm tra sức khỏe phát hiện ung thư định kỳ. Nếu phát hiện ung thư da sớm thì công việc điều trị sẽ hiệu quả hơn và da ít bị biến dạng xấu xí hơn.
Cao huyết áp (Tăng huyết áp)
Nguy cơ cao huyết áp tỉ lệ thuận với tuổi tác. Nó cũng liên quan đến chỉ số cân nặng và lối sống của bạn. Bệnh cao huyết áp cũng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm mà không có triệu chứng báo trước, như chứng phình mạch – đây là chứng phình căng động mạch nguy hiểm. Nhưng bệnh này có thể chữa trị được. Khi mắc chứng bệnh này, bạn có thể giảm nguy cơ bệnh tim, đột quỵ, và suy thận. Điều quan trọng là bạn nên hiểu biết về chứng cao huyết áp của mình. Nếu bạn bị cao huyết áp thì hãy tham khảo với bác sĩ, hợp tác với bác sĩ để điều trị nhé.
Xét nghiệm sàng lọc chứng cao huyết áp
Số đo huyết áp gồm 2 chữ số. Chữ số đầu tiên (tâm thu) là áp suất trong động mạch khi tim đập. Chữ số thứ hai (tâm trương) là áp suất giữa các nhịp đập. Huyết áp bình thường dưới 120/80. Huyết áp cao là 140/90 trở lên, và giữa hai chỉ số đó là tiền huyết áp-đây là một vạch mốc quan trọng đối với sự tiến triển bệnh cao huyết áp. Tần số kiểm tra, đo huyết áp tuỳ thuộc vào số đo huyết áp của người bệnh là bao nhiêu và các yếu tố nguy hiểm khác.
Nồng độ Cholesterol
Nồng độ cholesterol LDL trong máu cao có thể tạo mảng bám làm nghẽn thành động mạch. Điều này làm tăng nguy cơ bệnh tim. Chứng xơ vữa động mạch – làm hẹp và xơ cứng động mạch – có thể phát triển mà không có triệu chứng trong nhiều năm. Dần dần bệnh này có thể dẫn đến đau tim và đột quỵ. Việc thay đổi lối sống và thuốc có thể làm giảm nồng độ cholesterol “xấu” này và hạ thấp nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Xác định nồng độ cholesterol
Xét nghiệm máu có thể cho bạn biết nồng độ cholesterol toàn phần, cholesterol LDL “xấu”, cholesterol HDL “tốt”, và li-pít trung tính (mỡ máu). Các kết quả ấy cho bạn và bác sĩ biết rất nhiều về việc bạn nên làm gì để làm giảm nguy cơ bệnh tim, đột quỵ và đái tháo đường. Nam giới 20 tuổi trở lên nên xét nghiệm lại ít nhất 5 năm một lần. Bắt đầu ở độ tuổi 35, nam giới cần xét nghiệm cholesterol thường xuyên.
Tiểu đường loại 2
1/3 người Mỹ bị tiểu đường mà không biết. Bệnh tiểu đường không được chữa trị có thể dẫn đến bệnh tim và đột quỵ, bệnh thận, mù mắt do tổn thương mạch máu võng mạc, tổn hại thần kinh và bất lực. Nhưng điều này có thể tránh được, nhất là khi được phát hiện sớm, người ta có thể điều trị được tiểu đường và có thể tránh được các biến chứng bằng cách ăn kiêng, tập thể dục, giảm cân và sử dụng thuốc.
Xét nghiệm sàng lọc đối với bệnh tiểu đường loại 2
Phương pháp xét nghiệm đường glu-cô huyết tương lúc đói thường được sử dụng nhất để sàng lọc bệnh tiểu đường. Ngày càng nhiều bác sĩ chuyển sang làm xét nghiệm A1C, có thể cho biết cơ thể của bạn đã kiểm soát đường huyết như thế nào. Người lớn khỏe mạnh nên khám bệnh này cứ 3 năm một lần khi bắt đầu bước sang tuổi 45. Nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm nồng độ cholesterol cao hoặc cao huyết áp thì bạn có thể bắt đầu khám bệnh sớm hơn và thường xuyên hơn nhé.
Vi-rút HIV
HIV là vi rút gây bệnh AIDS. HIV trong máu và các dịch tiết khác của cơ thể người bệnh, thậm chí tồn tại vi rút HIV khi không có triệu chứng gì. Vi rút này phát tán, lây lan từ người này sang người khác khi những dịch tiết này tiếp xúc với âm đạo, vùng hậu môn, miệng, mắt, hoặc một vết rách trên da. Người ta vẫn chưa tìm ra vắc-xin hoặc thuốc trị bệnh AIDS. Các phương pháp điều trị hiện đại có thể làm cho việc lây nhiễm HIV không biến thành bệnh AIDS, nhưng các loại thuốc này có thể có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.
Xét nghiệm sàng lọc HIV
Người bị nhiễm HIV có thể vẫn không bộc phát triệu chứng gì trong nhiều năm. Cách duy nhất để nhận biết là một loạt các xét nghiệm máu. Xét nghiệm đầu tiên có tên là ELISA hoặc EIA. Xét nghiệm này tìm kháng thể kháng HIV trong máu. Người ta có thể không bị nhiễm HIV nhưng vẫn có kết quả xét nghiệm dương tính. Vì vậy phải tiến hành một xét nghiệm thứ hai để xác nhận lại, gọi là xét nghiệm kỹ thuật tách prô-tê-in. Nếu bạn mới bị nhiễm vi rút thì kết quả xét nghiệm của bạn có thể vẫn là âm tính. Bạn nên làm lại xét nghiệm nhé. Nếu bạn nghĩ mình đã tiếp xúc với vi rút HIV, thì hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về các xét nghiệm này nhé.
Ngăn ngừa lây lan HIV
Hầu hết các trường hợp mới nhiễm vi rút đều có kết quả dương tính sau 2 tháng lây bệnh. Nhưng có đến 5% bệnh nhân vẫn âm tính sau 6 tháng lây nhiễm. Tình dục an toàn – kiêng quan hệ tình dục hoặc luôn sử dụng màng ngăn nhựa mủ như bao cao su hoặc màng chắn nha khoa – rất cần thiết trong việc tránh nhiễm vi rút HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Nếu bạn nhiễm vi rút HIV trong khi đang có thai thì hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về những điều nên làm để làm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV sang cho thai nhi của bạn. Những người nghiện không nên dùng chung kim tiêm với nhau.
Bệnh tăng nhãn áp
Nhóm bệnh về mắt này gây hại từ từ cho dây thần kinh thị giác và có thể dẫn đến mù mắt – và hiện tượng mất thị giác không thể phục hồi được có thể xảy ra trước khi người bị bệnh tăng nhãn áp phát hiện ra bất kỳ triệu chứng gì. Các xét nghiệm sàng lọc tìm áp suất cao bất thường trong mắt, để phát hiện ra và điều trị bệnh trước khi có tổn hại nào cho dây thần kinh thị giác
Sàng lọc bệnh tăng nhãn áp
Các xét nghiệm mắt dò tìm chứng tăng nhãn áp dựa vào tuổi tác và yếu tố nguy cơ mắc bệnh của từng người:
* Dưới 40 tuổi: 2-4 năm một lần
* 40-54 tuổi: 1-3 năm một lần
* 55-64 tuổi: 1-2 năm một lần
* 65 tuổi trở lên: 6-12 tháng một lần
Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc xét nghiệm sàng lọc sớm hơn và thường xuyên hơn, nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ mắc bệnh cao: đó là người Mỹ gốc Phi, có tiền sử gia đình bị tăng nhãn áp, bị chấn thương mắt trước đây, hoặc sử dụng thuốc có chứa steroid.